Ból po amputacji

Rozpoznanie, leczenie, zabiegi-operacje chirurgiczne, transplantologia, korekcji nosa i piersi, liposukcja i lifting. leczenie żylaków nóg
Asystentka

Ból po amputacji

Post autor: Asystentka »

Ból po amputacji (ból fantomowy)
Charakterystyka

Amputacja, czy to kończyny, czy innej części ciała jest zawsze skutkiem miejscowego zaawansowania choroby, często stanowi jedyną formę leczenia w chorobie nowotworowej.

W przypadku np. nowotworów tkanek miękkich kończyn, miejscowo zaawansowanego czerniaka, zwłaszcza z rozsiewem do skóry i tkanki podskórnej, wycięcie guza z odpowiednim bezpiecznym onkologicznie marginesem tkanek zdrowych oznacza często częściową amputację zajętej kończyny.

Amputacje dotyczą też innych części ciała, np. piersi. Mimo, iż leczenie oszczędzające raka piersi staje się coraz częstsze, to jest ono przeznaczone dla ściśle wyselekcjonowanej grupy pacjentek z wcześnie wykrytym, niezaawansowanym guzem. W przypadku zmian dużych, rozległych, amputacje piersi to nadal standard radykalnego leczenia chirurgicznego.

Pomimo braku narządu, części ciała, pacjent może nadal odczuwać ból tej okolicy. Jest to tzw. ból fantomowy.

Bólem fantomowym nazywamy wszelkie objawy, doznania bólowe po amputacji, odczuwane w nieobecnej już części ciała. Czucie fantomowe natomiast to iluzja, że amputowana część ciała jest nadal obecna. Pacjentowi wydaje się wtedy na przykład, że wciąż ma amputowane palce. Czucie fantomowe obserwujemy u większości pacjentów, zazwyczaj bezpośrednio po zabiegu.

Prawdziwy ból fantomowy obserwowany jest u mniejszej grupy chorych. Utrzymuje się on dłużej i jest zdecydowanie bardziej uciążliwy. Skuteczne postępowanie obejmuje farmakoterapię skojarzoną (preparaty przeciwbólowe, środki ko-analgetyczne), psychoterapię i rehabilitację. Po 2 latach od amputacji i po całkowitym zagojeniu rany przewlekły i zazwyczaj oporny na leczenie ból występuje już tylko u 2-4% chorych.

Poza bólem i czuciem fantomowym, u grona pacjentów obserwujemy tzw. bóle kikuta. Mogą one pojawiać się w różnym okresie po amputacji. Zlokalizowane w obrębie kikuta - często są wynikiem formowania się nerwiaka - przecięty nerw próbuje "odrosnąć", ponieważ jednak nie istnieje już kończyna, do której mógłby wniknąć, tworzy nerwiak, czyli rodzaj bardzo wrażliwego guzka. Właśnie jego uciśnięcie w kikucie powoduje ból.

Ból fantomowy spełnia kryteria bólu neuropatycznego. Chorzy opisują go, jako: piekący, miażdżący, dający wrażenie rażenia prądem. Natężenie dolegliwości jest zmienne, nasila się okresowo, najczęściej wieczorem lub w nocy. Obserwuje się indywidualną, ale zazwyczaj słabą reakcję na standardową farmakoterapię - konieczne jest leczenie skojarzone, wielolekowe.

U niektórych chorych ból fantomowy trwa krótko - do kilku tygodni po zabiegu, u innych przez wiele lat. Może także ustąpić, aby za jakiś czas dać o sobie znać ponownie. Natężenie bólu jest bardzo zróżnicowane - od bólu ledwo zauważalnego po zastosowaniu odpowiedniej farmakoterapii po bóle dręczące, zaburzające sen i wypoczynek, istotnie obniżające jakość życia pacjenta. Nie rzadko prowadzi do znacznego ograniczenia aktywności życiowej chorego i stanowi kolejne, poza fizycznym, ograniczenie w normalnym funkcjonowaniu. Odczucia bólowe w dużej mierze uzależnione są od stanu psychicznego, zmęczenia, stanów lękowych, zdenerwowania, bodźców mechanicznych lub termicznych. Poza tym, ważne jest wczesne uruchamianie, szybkie powracanie do sprawności po leczeniu chirurgicznym.
Leczenie bólu fantomowego

Leczenie bólu fantomowego jest dużym wyzwaniem terapeutycznym dla lekarza prowadzącego. Zazwyczaj wymaga dodatkowo istotnego wsparcia psychologa klinicznego i fizjoterapeuty. Terapia bólu fantomowego powinna być skrupulatnie zaplanowana. Ważne jest, aby objąć opiekę pacjenta już w okresie przedoperacyjnym. Poza farmakoterapią, istotne jest wsparcie psychologiczne – amputacja niejako zmusza do zmiany stylu życia, wprowadzenia modyfikacji dotychczasowej aktywności życiowej, narzuca zależność, konieczność pomocy w pierwszych tygodniach po zabiegu. Pacjent musi być świadomy swojej choroby, przekonany o konieczności tak radykalnego postępowania chirurgicznego. Dodatkowo, ból fantomowy - poza niepełnosprawnością, znacznie obniża jakość życia chorego.

Odpowiednia leczenie p/bólowe w trakcie zabiegu, w pierwszych godzinach i dniach pooperacyjnych poza znoszeniem dolegliwości, stwarza możliwość szybkiego uruchamiania, rehabilitacji czynnej, aby od pierwszych godzin chory uczył się funkcjonowania w nowych warunkach niepełnosprawności.

Leki przeciwbólowe z I i II stopnia drabiny analgetycznej (niesterydowe leki przeciwzapalne, słabe opioidy) powinny być kojarzone z ko-analgetykami, w monoterapii ich skuteczność jest bardzo mała. Silne środki przeciwbólowe (leki opioidowe), mimo znakomitej skuteczności w łagodzeniu bólu z innych wskazań (przewlekły i przebijający ból nowotworowy), nie są w pełni skuteczne w bólu neuropatycznym. Stosuje się je w skojarzeniu z lekami przeciwdrgawkowymi (wśród nich najskuteczniejsze i najszerzej stosowane w praktyce w tym przypadku gabapentyna i niekiedy karbamazepina). Poza tym w leczeniu zastosowanie znalazły również leki przeciwdepresyjne.

Wymienione leki działają powoli, początkowy efekt terapii można obserwować po kilku dniach stosowania, stąd też istotne jest rozważenie rozpoczęcia leczenia już w okresie przedoperacyjnym (2-3 dni), w szczególności u pacjentów większego ryzyka, z predyspozycjami do wystąpienia bólu fantomowego. Gdy ból fantomowy dotyczy kikuta kończyny, skuteczne wśród leków wspomagających okazują się leki łagodnie rozluźniające mięśnie szkieletowe, stosowane w bolesnych skurczach mięśni związanych ze schorzeniami kręgosłupa (zespoły szyjne lub lędźwiowe), w następstwie zabiegu chirurgicznego, w chorobach neurologicznych ze zwiększonym napięciem mięśni.

W profilaktyce rozwoju bólu fantomowego i bólu kikuta należy zwrócić istotną uwagę na właściwe postępowanie chirurgiczne: odpowiednie opracowanie kikuta podczas zabiegu operacyjnego, staranne zakładanie szwów, właściwy dobór zaopatrzenia mięśni i skóry. Zapobieganie podrażnieniom miejscowym, wnikliwą kontrolę rany: codzienne zmiany opatrunków, miejscowe stosowanie maści przeciwbakteryjnych, profilaktykę antybiotykową w okresie okołooperacyjnym, heparyny drobnocząsteczkowe w dawkach profilaktycznych - celem utrzymania właściwego ukrwienia i warunków do gojenia kikuta.
ODPOWIEDZ
  • Podobne tematy
    Odpowiedzi
    Odsłony
    Ostatni post