dr hab. n. med. Ernest Kuchar
Klinika Pediatrii z Oddziałem Obserwacyjnym WUM
Co to są kleszcze?
Kleszcze są niedużymi (maksymalnie 15-30 mm długości) stawonogami należącymi do pajęczaków z podgromady roztoczy (Acari). Na świecie występuje ponad 700 gatunków kleszczy. Prawie wszystkie gatunki kleszczy zasiedlają półkulę północną – Europę, Azję i Amerykę Północną. Służy im ciepły i wilgotny klimat, dlatego często spotyka się je w krajach tropikalnych. W Europie występują do wysokości 1000–1500 m n.p.m., dlatego praktycznie nie ma ich na przykład w Szwajcarii, jednak w związku z ociepleniem klimatu zasięg kleszczy również się zwiększa.
W Polsce występuje kilka gatunków kleszczy, z których istotne znaczenie dla ludzi ma kleszcz pospolity (Ixodes ricinus). Kleszcze zamieszkują tereny łąk, zarośli i lasów, najliczniej występując na pograniczu poszczególnych biotopów. Owady te są pasożytami zewnętrznymi kręgowców, drobnych gryzoni (myszy), zwierzyny płowej, bydła, koni, ptaków, rzadziej gadów. Człowiek jest dla nich żywicielem przypadkowym.
Kleszcze są rozdzielnopłciowe. Ich cykl rozwojowy obejmuje formę jaja, larwy, nimfy oraz postać dorosłą. Żywią się krwią, dlatego są wyposażone w ryjkowaty narząd gębowy przystosowany do ssania krwi, zaopatrzony w liczne ząbki ustawione przeciwnie do kierunku wkłucia, co zakotwicza kleszcza w skórze żywiciela. Kleszcze z rodzaju Ixodidae, w tym kleszcze pospolite, spożywają krew tylko trzy razy w życiu – przeistoczenie się w kolejną formę rozwojową wymaga zatem żerowania na trzech gospodarzach. Bez posiłku mogą żyć nawet do dwóch lat. Pełen cykl rozwojowy trwa także około 2 lat.
Aktywność kleszczy zależy od temperatury otoczenia. Jej wzrost powoduje zwiększenie aktywności kleszczy, która w Polsce rozpoczyna się na przełomie marca i kwietnia i trwa do października/listopada, jednak choroby odkleszczowe są zgłaszane przez cały rok. Szczyt aktywności kleszczy przypada na okresy: maj/czerwiec oraz wrzesień/październik. Kleszcze pełnią rolę wektorów licznych chorób zakaźnych. W czasie ssania krwi wstrzykują one do tkanek żywiciela ślinę, z którą do organizmu żywiciela mogą się dostać różnorodne drobnoustroje chorobotwórcze. Należą do nich: riketsje i inne rodzaje bakterii, wirusy oraz pierwotniaki. Zdarza się więc przeniesienie więcej niż jednego drobnoustroju.
Do najważniejszych chorób przenoszonych przez kleszcze na całym świecie należą: borelioza z Lyme, gorączka Q (rzadko, częściej przenoszona w skażonych odchodach), gorączka kleszczowa Kolorado, gorączka plamista Gór Skalistych, afrykańska gorączka odkleszczowa, krymsko-kongijska gorączka krwotoczna, tularemia, dur powrotny, babeszjoza, erlichioza (anaplazmoza), kleszczowe zapalenie mózgu, a także anaplazmozy bydła.
Jakie choroby zakaźne przenoszą kleszcze w Polsce i jak często występują te choroby?
W Polsce do chorób przenoszonych przez kleszcze należą: borelioza z Lyme, gorączka Q, tularemia, bartonelloza, babeszjoza, erlichioza (anaplazmoza), kleszczowe zapalenie mózgu, a także riketsjozy z grupy gorączek plamistych. Zgodnie z aktualnymi danymi epidemiologicznymi, największe znaczenie mają dwie choroby: borelioza z Lyme, której prawie 13 000 przypadków zgłoszono w Polsce w 2013 roku, oraz kleszczowe zapalenie mózgu, którego zgłoszono ponad 200 przypadków. Pozostałe choroby przenoszone przez kleszcze albo nie są zgłaszane, albo są to pojedyncze przypadki.
W jaki sposób można zapobiegać ugryzieniom przez kleszcze?
Zapobieganie ugryzieniom przez kleszcze polega na unikaniu pobytu na terenach zwiększonego ryzyka, gdzie kleszcze występują często, szczelnym osłonięciu skóry odpowiednim ubraniem z długimi rękawami, długimi spodniami, wysokimi skarpetami naciągniętymi na nogawki, butami z wyższą cholewką i ubieraniu czapki z daszkiem lub kapelusza, które chronią przed bezpośrednim kontaktem kleszcza ze skórą. Zalecane są ubrania w jasnym kolorze, bo wówczas łatwiej można zauważyć kleszcze. Podczas przebywania w rejonach występowania kleszczy wskazane jest stosowanie repelentów (środków odstraszających kleszcze), zawierających DEET lub permetrynę, które należy rozpylać na ubranie i odsłoniętą skórę, z wyjątkiem twarzy (permetrynę stosuje się tylko na ubranie). Po każdym powrocie z terenów łąkowo-leśnych konieczna jest dokładna kontrola całej skóry, zwłaszcza pachwin, pach, okolic za małżowinami usznymi i fałdów skórnych.
Co robić po ukąszeniu przez kleszcza? Jak postępować z kleszczem?
W przypadku zauważenia kleszcza na ciele należy go jak najszybciej usunąć. Następnie trzeba oczyścić i zdezynfekować miejsce ukąszenia oraz obserwować to miejsce przez następny miesiąc. W razie pojawienia się jakichkolwiek objawów lub silnych obaw związanych z ukąszeniem warto zasięgnąć porady lekarskiej.
W jaki sposób usuwa się kleszcza?
Najlepiej jest usunąć kleszcza mechanicznie, na przykład za pomocą pęsety z cienkimi końcami. Najtrudniejsze do usunięcia są małe larwy lub nimfy oraz duże, opite krwią samice kleszczy. Najważniejsze jest by uchwycić kleszcza za głowę możliwie jak najbliżej skóry oraz uniknąć uciśnięcia tułowia. Szczegóły przedstawiono na rycinach. Amerykańskie CDC poleca, by kleszcza wyciągać bez ruchów rotacyjnych, ciągnąc go prostopadle do skóry, w kierunku przeciwnym do ułożenia aparatu gębowego, stopniowo zwiększając siłę. Miejsce wkłucia można umyć wodą z mydłem, a następnie zdezynfekować ranę za pomocą 70% alkoholu lub jodyny. Powinno się także umyć ręce oraz zdezynfekować pęsetę użytą do zabiegu.
więcej: mp.pl
Choroby przenoszone przez kleszcze
-
- Podobne tematy
- Odpowiedzi
- Odsłony
- Ostatni post
-
-
Borelioza i inne choroby przenoszone przez kleszcze
autor: admin. med. » 14 kwie 2016, o 10:10 » w Wydawnictwa medyczne - 0 Odpowiedzi
- 975 Odsłony
-
Ostatni post autor: admin. med.
14 kwie 2016, o 10:10
-
-
-
Zapalenie mózgu przenoszone przez kleszcze
autor: admin. med. » 31 maja 2016, o 08:52 » w Internista. Lekarz chorób wewnętrznych. Schorzenia inne - 0 Odpowiedzi
- 990 Odsłony
-
Ostatni post autor: admin. med.
31 maja 2016, o 08:52
-
-
-
Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową
autor: admin. med. » 11 lip 2016, o 16:50 » w Wydawnictwa medyczne - 0 Odpowiedzi
- 1242 Odsłony
-
Ostatni post autor: admin. med.
11 lip 2016, o 16:50
-
-
-
Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową
autor: admin. med. » 28 sty 2016, o 10:35 » w Wydawnictwa medyczne - 0 Odpowiedzi
- 1194 Odsłony
-
Ostatni post autor: admin. med.
28 sty 2016, o 10:35
-
-
-
Jak są przenoszone choroby drogą płciową
autor: Asystentka » 19 gru 2016, o 09:00 » w Co ciekawego w świecie służby zdrowia - 0 Odpowiedzi
- 1123 Odsłony
-
Ostatni post autor: Asystentka
19 gru 2016, o 09:00
-