Czy można się zarazić prątkami gruźlicy w szpitalu?

Rozpoznawanie, profilaktyka i leczenie chorób wewnętrznych, choroby wieku starszego, choroby zakaźne, układu oddechowego, diabetologia, alergie.
Asystentka

Czy można się zarazić prątkami gruźlicy w szpitalu?

Post autor: Asystentka »

Cz. 1. Ryzyko zakażenia prątkiem gruźlicy w szpitalu
prof. dr hab. n. med. Zofia Zwolska, prof. dr hab. n. med. Ewa Augustynowicz-Kopeć, Zakład Mikrobiologii, Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie
Zasady zapobiegania zakażeniom szpitalnym wywołanym przez prątka gruźlicy

Jak cytować: Zwolska Z., Augustynowicz-Kopeć E.: Zasady zapobiegania zakażeniom szpitalnym wywołanym przez prątka gruźlicy. Med. Prakt., 2016; 6: 17–22

Oddech chorego na suchoty może niszczyć płuca zdrowego człowieka.
Beniamin Marten, 1722 r.
Wstęp

Przebywanie w szpitalu stanowi zagrożenie zarówno dla pacjentów, jak i pracowników.1,2 Za zdrowie i bezpieczną pracę personelu szpitalnego odpowiada pracodawca, tj. administracja placówki medycznej.3 Jednak wiele szpitali na świecie nie posiada odpowiednich zabezpieczeń przed zakażeniami wewnątrzszpitalnymi, nie stosuje metod zapobiegania oraz nie dysponuje właściwymi metodami oceny narażenia personelu. Gdy do tego dodać niepotrzebne ryzyko, na jakie się narażają pracownicy poprzez brak świadomości zagrożenia i nieprzestrzeganie zasad bezpieczeństwa, stwarza to w wielu szpitalach na świecie poważne problemy. Dotyczą one różnych pracowników placówek medycznych.

Różnorodność zagrożeń i czynników je wywołujących powoduje, że bardzo trudno opracować jednolite rekomendacje dla wszystkich szpitali. Zróżnicowanie szpitali pod względem poziomu ekonomicznego, architektury, lokalizacji geograficznej i profilu oraz personelu oznacza, że każdy szpital powinien stworzyć własne standardy dotyczące rejestracji zagrożeń, zasad bezpiecznej pracy i sposobów unikania ryzyka. Zidentyfikowanie źródła zakażenia, jakie stanowi człowiek prątkujący, wymaga wzięcia pod uwagę czasu, jaki upłynął od rozwinięcia się gruźlicy u chorego do jej rozpoznania i rozpoczęcia leczenia.4-6
Narażenie na zakażenie prątkiem gruźlicy

Prątek gruźlicy (Mycobacterium tuberculosis) zbyt rzadko jest brany pod uwagę jako czynnik zakażeń szpitalnych. Gruźlica jest chorobą zakaźną, która się szerzy łatwo drogą kropelkową, podczas kaszlu, kichania, rozmowy lub odkrztuszania plwociny. Inne możliwe drogi zakażenia wymieniono w tabeli 1.

Tabela 1. Udokumentowane drogi zakażenia prątkiem gruźlicy inne niż droga kropelkowa
zakażenie kontaktowe
poprzez uszkodzoną skórę (ukłucie lub skaleczenie) – kontakt z wydzielinami lub z moczem chorych (w gruźlicy układu moczowego), z odpadami medycznymi albo w czasie autopsji osoby zmarłej na gruźlicę
przez drogi oddechowe lub przewód pokarmowy – skażone endoskopy, najczęściej bronchoskopy
drogą kontaktów seksualnych z chorymi na gruźlicę układu moczowo-płciowego
gruźlica wrodzona – dzieci matek chorych na gruźlicę (najczęściej, ale nie wyłącznie, układu moczowo-płciowego)
droga pokarmowa
picie zakażonego mleka i spożywanie przetworów mlecznych z mleka pochodzące go od zwierząt (krów, kóz i innych) chorych na gruźlicę
zachłyśnięcia wodą podczas kąpieli w rzekach, do których odprowadza się ścieki szpitalne

Źródłem zakażenia jest prątkujący chory. Zakaźny aerozol może powstawać podczas procedur szpitalnych, np. w laboratoriach badających materiał od chorych na gruźlicę, w czasie autopsji oraz przy pracy w kontakcie z wydzielinami i wydalinami chorych. Szacuje się, że osoba prątkująca zakaża średnio w ciągu roku 10–15 osób, ale opisano też przypadki, w których jeden chory zaraził nawet kilkadziesiąt osób. Od dawna podejrzewano, że gruźlica jest chorobą zakaźną; świadczą o tym np. perypetie Fryderyka Chopina, który został przez władze Majorki zmuszony do opuszczenia wyspy, a właściciela willi, w której mieszkał pianista, zobowiązano do przeprowadzenia gruntownej dezynfekcji wraz z zerwaniem podłóg i otynkowaniem na nowo ścian.7 Prace nad transmisją prątków gruźlicy rozwinęły się szeroko około 50 lat po ich odkryciu przez Roberta Kocha. Amerykańscy specjaliści od inżynierii sanitarnej wykazali tworzenie się tzw. jąder kropelkowych z wykrztuszanej plwociny i opisali szybkość ich sedymentacji. Następnie na modelu zwierzęcym wykazano, że prątki gruźlicy mogą być przenoszone na jądrach kropelkowych bezpośrednio od chorych ludzi do dróg oddechowych zdrowych świnek morskich. Doświadczenia te umożliwiły poznanie mechanizmów transmisji powietrznej M. tuberculosis. 3
Małe kropelki plwociny (1–3 µm) wykrztuszone przez chorego wysychają i przechodzą w jądra kropelkowe, a potem w pył bakteryjny, który się długo utrzymuje w powietrzu w postaci aerozolu. Drobne aerozole opadają bardzo powoli, z szybkością 0,5 mm/s. Niecałkowicie wyschnięta powłoka śluzowa ułatwia prątkom przetrwanie poza organizmem człowieka, chociaż ciągle wykazują one wrażliwość na światło, głównie na promieniowanie UV. Prątek gruźlicy, ze względu na swoją szczególną oporność na antybiotyki, środki dezynfekcyjne fizyczne i chemiczne oraz długi czas przeżywania poza organizmem człowieka, należy do bakterii wymagających szczególnego traktowania. Chociaż są bakteriami tlenowymi, potrafią przeżyć w stanie niedoboru tlenu, charakteryzują się też unikatową w świecie bakterii ścianą komórkową. Mają zdolność przeżycia w biofilmie. Poza organizmem gospodarza, bez aktywnego metabolizmu, mogą przetrwać przez miesiące, a nawet lata (tab. 2).2,8 Żywe prątki stwierdzano m.in. na maskach używanych w szpitalach, w wodzie wodociągowej, w lodzie używanym podczas operacji kardiochirurgicznych w hipotermii, w odczynnikach chemicznych i środkach dezynfekcyjnych, w płynach dializacyjnych, na kartkach książek i czasopism używanych przez chorych i na cząstkach kurzu pobranego z sal chorych.
ODPOWIEDZ
  • Podobne tematy
    Odpowiedzi
    Odsłony
    Ostatni post