ForumMedyczne.edu.pl

Endometrioza, czyli występowanie fragmentów endometrium (błony śluzowej macicy) poza jamą macicy, jest jedną z częstszych chorób ginekologicznych wśród kobiet w wieku rozrodczym. Dane epidemiologiczne wskazują, iż schorzenie to dotyczy ok. 5-10% kobiet i jest jedną z głównych przyczyn niepłodności żeńskiej.

Ektopowe fragmenty błony śluzowej macicy lokalizują się najczęściej w obrębie jajników, mogą naciekać także narządy jamy brzusznej, otrzewną, pęcherz moczowy oraz odbytnicę. Istnieje wiele teorii próbujących wyjaśnić mechanizm powstawania pozamacicznych ognisk endometrium, jednak do tej pory nie udało się jednoznacznie określić etiologii choroby. Jedni przyczyny upatrują w niewydolnych mechanizmach immunologicznych, inni wskazują na znaczenie krążenia komórek endometrium w krwioobiegu bądź metaplazję komórek pierwotnej jamy ciała. Wg teorii Sampsona wszczepy pozamaciczne mogą powstawać w wyniku refluksu (wstecznego przepływu) krwi miesiączkowej w kierunku jajowodów i jamy otrzewnej.

Wśród czynników ryzyka wymienia się krótkie cykle, obfite krwawienia miesiączkowe czy przebyte zabiegi laparoskopowe w obrębie miednicy mniejszej. Nie bez znaczenia pozostaje także czynnik genetyczny – na występowanie choroby bardziej narażone są krewne pierwszego stopnia kobiet, u których wykryto endometriozę.

Obecność fragmentów endometrium poza jamą macicy powoduje przewlekły proces zapalny, objawiający się najczęściej zespołem bólowym miednicy mniejszej i zaburzeniami płodności. Pod postacią zespołu bólowego kryje się wiele przypadłości, zwykle nawracających cyklicznie wraz z krwawieniem miesiączkowym:

- bolesne miesiączkowanie,
- bolesne oddawania moczu,
- bolesne parcie na stolec,
- krwawienia kontaktowe,
- czy dyskomfort w okolicy lędźwiowej kręgosłupa.

Wiele pacjentek skarży się także na dolegliwości bólowe podczas stosunków seksualnych (tzw. dyspareunia) oraz różnego rodzaju zaburzenia miesiączkowania (przedłużające się, acykliczne krwawienia). Wśród rzadszych objawów, świadczących najczęściej o rozległej ekspansji endometrium, należy wymienić krwiomocz, krwawienia z odbytu czy neuropatie, np. rwę kulszową.
Endometrioza, poprzez wielokierunkowy wpływ na narządy rozrodcze może znacząco ograniczyć płodność kobiet. Tworząc zrosty w jajowodach zaburza ich perystaltykę i migrację komórki jajowej. Ponadto niekorzystnie wpływa na czynność hormonalną jajników, co skutkować może brakiem owulacji oraz niewydolnością ciałka żółtego. Wśród kobiet chorujących występuje zwiększony odsetek poronień samoistnych.

Jeśli jesteś młodą kobietą a cierpisz na uciążliwe dolegliwości bólowe, nie bagatelizuj objawów i zgłoś się do lekarza!
W diagnostyce różnicowej endometriozy powinno się wziąć pod uwagę wszelkie stany mogące powodować przewlekłe dolegliwości bólowe miednicy małej, m.in. pierwotne bolesne miesiączkowanie, choroby zapalne jelit, przewlekłe zaparcia, patologie jajnika (skręt, torbiele), ciążę pozamaciczną, stany zapalne narządów rozrodczych czy bóle neuropatyczne.

Lekarz, po szczegółowo zebranym wywiadzie i badaniu wewnętrznym, decyduje się zwykle na wykonanie badań dodatkowych. W diagnostyce obrazowej zaleca się w pierwszej kolejności USG, które jest prostym, nieinwazyjnych badaniem pozwalającym uwidocznić wiele nieprawidłowości, np. torbiele endometrialne jajników (tzw. torbiele czekoladowe). Zwykle w przypadku zaawansowanych postaci, gdy proces obejmuje pęcherz moczowy i odbytnicę, wskazane jest poszerzenie diagnostyki o bardziej szczegółowe badania – kolonoskopię, cystoskopię, tomografię komputerową oraz rezonans magnetyczny.
Rutynowo nie wykonuje się badań laboratoryjnych oraz oznaczeń markera Ca125 (wzrasta w endometriozie oraz rakach endometrium). Powyższe badania, choć niezwykle pomocne, nie pozwalają jednoznacznie i z całą pewnością postawić rozpoznania; tzw. złotym standardem diagnostycznym pozostaje badanie laparoskopowe i badanie histopatologiczne wycinków pobranych ze zmian podejrzanych o ogniska ektopowego endometrium.

Leczenie endometriozy ukierunkowane jest przede wszystkim na łagodzenie objawów bólowych oraz przywrócenie płodności. Wśród dostępnych metod stosuje się zarówno farmakoterapię, jak i chirurgiczne usunięcie nieprawidłowych ognisk. Powszechnie dostępne bez recepty środki przeciwbólowe zwykle nie przynoszą ulgi.

W terapii pierwszego wyboru zalecane są preparaty progesteronowo-estrogenowe (doustna tabletka antykoncepcyjna), szczególnie przyjmowane w sposób ciągły, bez 7-dniowej przerwy. W leczeniu farmakologicznym skuteczne mogą być także: progestageny, danazol, agoniści gonadoliberyn oraz inhibitory aromatazy. Długotrwałe zniesienie bólu przynosi także laparoskopowe usunięcie wszczepów.

O wyborze najbardziej odpowiedniej dla danej pacjentki formy terapii decyduje lekarz; należy jednak pamiętać iż leczenie trwa zazwyczaj kilka miesięcy a endometrioza ma skłonność do nawrotów.

Opracowała: lek. Maria Miąskiewicz
Na podstawie: Rozpoznawanie i leczenie endometriozy – część I. Wytyczne The Society of Obstetricians and Gynaecologists of Canada nr 244, lipiec 2010, Endometriosis: diagnosis and management. The Society of Obstetricians and Gynaecologists of Canada Clinical Practice Guideline No. 244, July 2010
Główni autorzy: Nicholas Leyland, Robert Casper, Philippe Laberge, Sukhbir S. Singh
Journal of Obstetrics and Gynaecology Canada, 2010; 32 (7) suppl. 2: S1-S33,
Opublikowano: Medycyna Praktyczna Ginekologia i położnictwo2011/01