Jak leczyć otyłość

Rozpoznawanie, profilaktyka i leczenie chorób wewnętrznych, choroby wieku starszego, choroby zakaźne, układu oddechowego, diabetologia, alergie.
admin. med.

Jak leczyć otyłość

Post autor: admin. med. »

Powszechny w światowym społeczeństwie problem otyłości mobilizuje nie tylko wdrażanie programów jej zapobiegawczych, ale również skuteczne leczenie osób dotkniętych chorobą oraz wszystkich możliwych powikłań jakie mogą towarzyszyć otyłości. Według powszechnie dostępnych wytycznych otyłość jest wskazaniem do leczenia bez względu na inne czynniki ryzyka lub choroby współtowarzyszące. Nadrzędnym celem leczenia jest osiągnięcie przez pacjenta znacznej redukcji masy ciała, rozłożonej w odpowiednim czasie. Równie ważnym aspektem terapii jest późniejsze utrzymanie optymalnej wagi ciała. Najlepiej wytłumaczyć pacjentowi fakt, że otyłość jest chorobą przewlekłą i wynikająca z tego faktu kontrola masy ciała powinna mieć miejsce do końca życia. Leczenie otyłości swoim zakresem powinno obejmować poza redukcją masy ciała również zniwelowanie istniejących czynników ryzyka oraz ogólną poprawę stanu zdrowia pacjenta. Wszystkie te zalecenia mogą zostać osiągnięte dzięki odpowiednio dobranej diecie oraz umiarkowanie zwiększonej aktywności fizycznej i odpowiedniego doboru pomagających w tym ćwiczeń.

Ważnym aspektem odpowiednio prowadzonej terapii otyłości jest prawidłowe leczenie chorób towarzyszących, w tym
normalizację ciśnienia tętniczego w przypadku nadciśnienia, terapię zaburzeń lipidowych - dyslipidemii, leczenie zaburzeń dotyczących układu oddechowego, w tym zaburzeń oddychania, np. obturacyjnego bezdechu sennego, właściwa terapia choroby zwyrodnieniowej stawów, odpowiednia kontrola glikemii w cukrzycy typu 2, terapie psychologiczna w przypadku rozpoznanych zaburzeń psycho - społecznych, takich jak zaburzenia afektywne, żywieniowe, lękowe, niską samoocenę itd

Warto podkreślić, iż odpowiednie leczenie otyłości, związane z realnym spadkiem masy ciała pacjenta wiąże się z optymalizacją pracy innych układów organizmu, co sprzyja ogólnej poprawie zdrowia i wpływa na możliwość mniejszej potrzeby stosowania leczenia farmakologicznego chorób wynikających z nadmiernej tuszy pacjenta.

Dieta i aktywność fizyczna nieodłącznym elementem terapii otyłości.
Algorytm postępowania leczniczego pacjenta z otyłością różni się zasadniczo od stopnia rozpoznanej otyłości i może przebiegać pod postacią leczenia zachowawczego (dieta, ruch), farmakologicznego lub radykalnego (chirurgicznego). Do każdego rodzaju z tych terapii istnieją konkretne wskazania, które zostaną szczegółowo omówione w tym akapicie.

U otyłych pacjentów w pierwszym stopniu otyłości, czyli z BMI mieszczącym się w przedziale 25–29,9 kg/m2 właściwym postępowaniem jest zapobieganie przed dalszym wzrostem masy ciała chorego. Wiąże się to z zastosowaniem specjalnej diety i planu treningowego o umiarkowanym stopniu aktywności fizycznej. Według zaleceń ubytek masy ciała w takim przypadku powinien charakteryzować się możliwością jego osiągnięcia oraz długotrwałością osiągniętego efektu. Według wielu autorów zalecaną redukcją masy ciała jest uzyskanie spadku 5-15% masy ciała w okresie 6 miesięcy, zaś u osób z BMI powyżej 35 kg/m2 pacjent optymalnie powinien stracić co najmniej 20% swojej wyjściowej masy. Trzymania się powyższych kryteriów oraz utrzymywanie osiągniętego efektu połączone z profilaktyką i leczeniem chorób towarzyszących jest gwarantem sukcesu w skutecznej terapii otyłości. Podstawową składową skutecznej terapii otyłości jest zawsze odpowiednio dobrana i zoptymalizowana dla danego pacjenta dieta. Warto zalecić choremu by codziennie spisywał swój jadłospis, ułatwia to bowiem utrzymanie i zależne od potrzeby korygowanie optymalnej diety. Ogólne zalecenia ekspertów co do diety w otyłości zakładają redukcję porcji regularnie spożywanego pokarmu, zmniejszenie kaloryczności poszczególnych posiłków, unikanie podjadania pomiędzy pokarmami, traktowanie śniadania jako najważniejszego posiłku, picie dużych ilości płynów (minimum 2 litry dziennie) oraz niepodjadanie w godzinach nocny (ostatni posiłek minimum 2 - 3 godziny przed snem) oraz zminimalizowanie do minimum epizodów tak zwanego przejadania się. To tylko niektóre, podstawowe wytyczne służące zachowaniu odpowiednich restrykcji i zmiany nawyków żywieniowych chorego. Warto podkreślić, iż sama dieta oraz sposób jej stosowania powinien być uzgodniony z lekarzem i dietetykiem, którzy w sposób indywidualny dobiorą optymalny sposób jej stosowania. Umożliwia to redukcję niepowodzeń ponoszonych w tej kwestii przez pacjenta. Ważnym elementem terapii otyłości za pomocą diety jest towarzysząca temu procesowi modyfikacja zachowań pacjenta. Modyfikacja zachowań (ang. cognitive behavioural therapie - CBT) jest metodą, która potrafi pozytywnie wpłynąć na zmianę samooceny pacjenta oraz pozwala choremu lepiej poznać poglądy na temat otyłości i jej społeczno - zdrowotnych konsekwencji. Można stwierdzić, iż CBT ukierunkowuje zachowania pacjenta w taki sposób, że łatwiej jest mu osiągnąć redukcję masy ciała oraz utrzymać efekt tej redukcji w czasie. W skład techniki modyfikacji zachowań wchodzi między innymi: samoobserwacja (prowadzenie zeszytu z dokładnymi zapiskami żywieniowymi), techniki kontroli spożywania posiłków, techniki relaksacyjne. Terapia CBT może być realizowana dzięki regularnym spotkaniom w grupie, aktywnej edukacji za pomocą licznych materiałów szkoleniowych czy poradników. Zajmować się nią powinni specjalnie przeszkoleni lekarze, psycholodzy, rehabilitanci oraz dietetycy. Kolejnym nieodłącznym elementem zachowawczej terapii nadwagi i otyłości jest indywidualnie dobrana regularna aktywność fizyczna. Zazwyczaj już podczas pierwszej wizyty u lekarza, otyły pacjent otrzymuje konkretne zalecenia dotyczące zmiany dotychczasowego stylu życia. Powinien on przede wszystkim zrezygnować z siedzącego trybu życia (codzienne siedzenie przed telewizorem, komputerem) na rzecz regularnej umiarkowanej, codziennej aktywności fizycznej (przemieszczanie się rowerem zamiast samochodem, częstsze spacery, schody zamiast windy itp). Warto jest skierować pacjenta do trenera personalnego, który specjalizuje się w prowadzeniu fizycznym i mentalnym otyłych pacjentów, bowiem ćwiczenia powinny być dobrane zależnie od możliwości chorego i jego ogólnego stanu zdrowia. Według obecnych zaleceń, wszyscy otyli powinni codziennie podejmować 30 - 60 minutową aktywność fizyczną o umiarkowanym nasileniu, czyli szybki marsz itp. Niezwykle ważnym uzupełnieniem opisanej terapii jest zapewnienie pacjentowi wsparcia psychicznego na odpowiednim poziomie. Dostępną i często dobrą opcją na początku walki pacjenta z chorobą, są specjalnie tworzone grupy wsparcia, takie jak grupy samopomocowe czy grupowe leczenie otyłości. Farmakoterapia otyłości Inną ważną częścią strategii prawidłowego podejścia leczniczego do problemu otyłości jest leczenie farmakologiczne choroby. Prawidłowo dobrana i prowadzona farmakoterapia umożliwia choremu znaczne zmniejszenie ryzyka powikłań zdrowotnych związanych z otyłością i zapobieganie rozwojowi schorzeń współtowarzyszących otyłości, takich jak cukrzyca typu 2. Aktualne zalecenia informują, iż leczenie farmakologiczne wskazane jest u chorych otyłych ze wskaźnikiem BMI równym lub powyżej 30 kg/m2 lub 27 kg/m2 z obecnymi schorzeniami towarzyszącymi (nadciśnienie tętnicze, cukrzyca typu 2). Leki powinny być dobierane w sposób indywidualny dla każdego pacjenta, uwzględniając przy tym wskazania i przeciwwskazania do zastosowania danej substancji. Efektywność takiej terapii winna zostać podana ocenie po mniej więcej 3 miesiącach. Kiedy redukcja masy ciała chorego przebiega zgodnie z planem, czyli wynosi powyżej 5% pierwotnej masy pacjenta u chorych bez cukrzycy oraz powyżej 3% u chorych z cukrzycą typu 2, leczenie powinno być kontynuowane, w innym przypadku gdy pacjent nie reaguje na podane leczenie zaleca się zaprzestanie terapii. Obecnie w farmakoterapii otyłości używa się między innymi preparatów orlistatu lub sibutraminy, a dobierane są one jak już wcześniej wspomniano indywidualnie dla każdego pacjenta. Sibutramina to lek, który swoje działanie opiera na hamowaniu zwrotnego wychwytu noradrenaliny i serotoniny w podwzgórzu, a podstawowym efektem jej stosowania jest zwiększenie uczucia sytości, co zmniejsza ilość przyjmowanego pokarmu. Według obserwacji w trakcie 12 - miesięcznej terapii pacjent traci około 5% swojej wyjściowej masy. Natomiast orlistat jest inhibitorem lipazy żołądkowej i trzustkowej, co wiąże się z mniejszym wchłanianiem tłuszczów z przewody pokarmowego nawet o 30%. Badania podają, iż roczna kuracja orlisatem zapewnia spadek masy ciała około 2,89 kg. Inną metodą leczenia otyłości, zabiegową ale nieoperacyjną jest leczenie otyłości za pomocą balonu żołądkowego. Przeprowadzana jest techniką endoskopową i cechuje się dobrą skutecznością, zdecydowanie mniejszą inwazyjnością oraz liczbą możliwych powikłań. Bezpieczeństwo tego zabiegu wiąże się z możliwością jego zastosowania w przypadku mniejszych otyłości oraz pacjentów z nadwagą. Chirurgiczne leczenie otyłości Zdarza się, iż mimo powyższego leczenia z różnych względów pacjentowi nie udaje się zrzucić masy, a czasami wręcz przeciwnie, jeszcze jej nabrać. U takich pacjentów oraz u tych z otyłością olbrzymią zalecane jest leczenie chirurgiczne. Według doniesień płynących z przeprowadzonych badań, chirurgia bariatryczna (otyłości) jest najbardziej efektywnym sposobem leczenia otyłości olbrzymiej oraz uzyskania trwałej redukcji masy ciała, znacznej poprawy ogólnego stanu zdrowia (głównie w zakresie chorób towarzyszących, poprawy jakości życia oraz zmniejszenia ryzyko nagłego zgonu. Operacje z dziedziny chirurgii bariatrycznej zalecane są pacjentom w grupie wiekowej 16 - 60 lat, u których wskaźnik BMI jest równy lub przekracza 40 kg/m2 lub mieszczących się w przedziale 35 - 39,9 kg/m2, u których dodatkowo towarzyszą jeszcze inne choroby współtowarzyszące (np. choroba niedokrwienna serca, cukrzyca typu 2, nadciśnienie tętnicze, dyslipidemia, choroba refluksowa przełyku, nietrzymanie moczu, choroby układu kostno-stawowego związane z nadmierną wagą ciała, niepłodność, zespół bezdechu sennego, ciężkie problemy psychologiczne związane z otyłością), u których zabieg chirurgiczny wiążący się z redukcją masy ciała pozwala na poprawę ogólnego stanu zdrowia chorego. Obecna chirurgia bariatryczna oferuje szereg licznych metod zabiegowego leczenia otyłości, z czego metody laparoskopowe uważa się za metodę pierwszego wyboru w całej chirurgii bariatrycznej. Warto podkreślić, że we wszystkich przypadkach zabiegowego leczenia otyłości, sukces podjętej terapii jest uzależniony od doświadczenia chirurga wykonującego zabieg. Warto więc starannie wybierać specjalistów i decydować się na kliniki specjalizujące się w przeprowadzaniu tego typu zabiegów oferujące doświadczonych specjalistów. Dzisiaj najczęściej wykonywanymi zabiegami w ramach chirurgicznego leczenia otyłości są: operacje restrykcyjne (mające na celu ograniczenie spożywania pokarmów - zmniejszające rozmiary żołądka), do tego typu zabiegów zalicza się resekcja rękawowa żołądka (gastrectomy sleeve - SG), proksymalne wyłączenie żołądkowe z użyciem bypassu gastrycznego (proximal gastric bypass - GBP, Roux en Y gastric bypass), opasanie żołądka opaską (gastric banding), operacje z użyciem balona żołądkowego (BIP), plikacja żołądka, operacje wyłączające, na przykład wyłączenie żółciowo- trzustkowe z przełączeniem dwunastniczym (biliopancreatic diversion with duodenal switch, BPD - DS) lub dystalny bypass żołądkowy, operacje powodujące upośledzenie wchłaniania pokarmu z przewodu pokarmowego, na przykład wyłączenie żółciowo - trzustkowe (biliopancreatic diversion - BPD). Przeprowadzone wieloletnie obserwacje ukazały, iż leczenie chirurgiczne otyłości jest obecnie najskuteczniejszą metodą terapii tego schorzenia. Jednak wiąże się ona z ryzykiem operacyjnym, powinna być więc zarezerwowana ciężkiej otyłości, niereagującej na leczenie zachowawcze. Plusów płynących z zabiegów chirurgii bariatrycznej jest sporo, a podstawą skuteczności tych zabiegów jest fakt, że modyfikują one fizjologiczną oś regulacji uczucia głodu i sytości, a także zmieniają profil wydzielania insuliny. Wiąże się to z bardzo dobrymi efektami po przeprowadzonym zabieg, kiedy to tacy pacjenci mimo mniejszego żołądka rzadziej odczuwają uczucie głodu (wynika to z zahamowania wydzielania pewnego hormonu jakim jest ghrelina, odpowiedzialna za zwiększenie uczucia głodu i której poziom po operacjach bariatrycznych obniżony jest praktycznie do zera). Ponadto niezaprzeczalną zaletą chirurgicznego leczenia otyłości jest wpływ na gospodarkę insulinową organizmu. U tak operowanych pacjentów ustępowanie nietolerancji glukozy wraz z poprawą kontroli glikemii u chorych z cukrzycą typu 2 pojawia się już po kilku dniach po operacji. Ocenia się, iż ma to związek z hamowaniem wydzielania GIP, czyli czynnika inkretynowego pobudzającego komórki trzustkowe do wydzielania insuliny w odpowiedzi na zwiększony poziom glukozy. Jak mówią zrealizowane obserwacje podstawowy efekt zabiegu, czyli ubytek masy ciała utrzymuje się długotrwale. Potwierdza to badanie opisane przez Larsa Sjostroma, gdzie w Swedish Obese Subjects Study (SOS-Study) 640 osoby z otyłością olbrzymią poddano operacji bariatrycznej i poddano 10 letniej po zabiegowej kontroli. Z badania wynika, że operacje bariatryczne były skuteczne, ale też różniły się między sobą tą skutecznością zależnie od dobranej metody. Ponadto u poddanych temu badaniu ilość dziennie spożywanych kalorii zmniejszyła się z 3 000 do 1 500 oraz zwiększeniu uległa ich aktywność fizyczna. Powyższe dane i inne nie wymienione w tym tekście obserwacje mówią o tym, że leczenie chirurgiczne jest najskuteczniejszą metodą radzenia sobie z otyłością. Ważne jest by rozwój tego działu medycyny szedł w kierunku jak najmniejszej inwazyjności, tak by zabieg był jak najmniejszym obciążeniem dla organizmu pacjenta oraz ryzyko powikłań związanych z operacją było minimalne.

Inne zabiegowe metody leczenia otyłości


Rozwój medycyny, w tym zabiegów z dziedziny bariatrii skłania się ku jak najmniejszej inwazyjności. W przypadku operacji ryzyko zabiegowe jest dość spore i nie różni się od innych poważnych operacji na jamie brzusznej. By ograniczyć ryzyko powikłań w każdej dziedzinie medycyny zabiegowej widoczne są dążenia ku minimalizacji ryzyka powikłań i skrócenia czasu hospitalizacji. Jedną z takich metod, doskonale wpisującą się w ten trend jest leczenie otyłości balonem żołądkowym. Zabieg może okazać się alternatywą dla większych i bardziej obciążających operacji, szczególnie u chorych z przeciwwskazaniami do operacji bariatrycznych. Metoda leczenia otyłości z zastosowaniem balona żołądkowego przeznaczona jest dla pacjentów ze wskaźnikiem BMI 27 kg/m2 i wyższym, czyli wskazania do tego zabiegu obejmują szerszy zakres otyłych pacjentów. Sam zabieg polega na wprowadzeniu do żołądka specjalnego balonu, a ten wprowadzany jest pacjentowi przez usta za pomocą endoskopu (takiego jak podczas gastroskopii). Cała procedura zazwyczaj nie przekracza 20 minut. Po odpowiednim ulokowaniu balonu w żołądku, napełniany on jest solą fizjologiczną i zabieg jest kończony. Po wszystkim pacjent pozostaje w klinice dosłownie kilka godzin, po czym zostaje wypisany do domu. Balon żołądkowy pomaga pacjentowi przeprowadzić skuteczną zmianę stylu życia i przez 6 miesięcy pozostaje w żołądku chorego. Następnie przy pomocy endoskopu zostaje usunięty z żołądka. Jednak należy podkreślić, iż skuteczność w głównej mierze uzależniona jest od późniejszego stosowania się pacjenta do zaleconej diety i regularnej aktywności fizycznej.
ODPOWIEDZ
  • Podobne tematy
    Odpowiedzi
    Odsłony
    Ostatni post