Leki najskuteczniejsze w leczeniu zespołu jelita drażliwego

Choroby układu pokarmowego; przełyku, żołądka, jelit, wątroby, trzustka, dróg żółciowych, odbytu)
admin. med.

Leki najskuteczniejsze w leczeniu zespołu jelita drażliwego

Post autor: admin. med. »

Które leki są najskuteczniejsze w leczeniu zespołu jelita drażliwego?
Środki zwiększające objętość stolca, leki rozkurczające mięśnie gładkie i leki przeciwdepresyjne w leczeniu zespołu jelita drażliwego - przegląd systematyczny
Omówienie artykułu: Bulking agents, antispasmodics and antidepressants for the treatment of irritable bowel syndrome (Review)
L. Ruepert, A.O. Quartero, N.J. de Wit i wsp.
Cochrane Database of Systematic Reviews, 2011, 8: CD003460
Data utworzenia: 02.01.2012
Ostatnia modyfikacja: 03.01.2012
Opublikowano w Medycyna Praktyczna 2011/12


Opracowali: lek. Agnieszka Leszko, dr med. Małgorzata Bała, prof. Roman Jaeschke MD MSc
Konsultował prof. dr hab. med. Witold Bartnik, Klinika Gastroenterologii Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego w Warszawie

Skróty: NNT - number needed to treat, RCT - badanie z randomizacją, RR - ryzyko względne, SMD - standaryzowana różnica średnich, SSRI - selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny, TLPD - trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, ZJD - zespół jelita drażliwego

Wprowadzenie

Zespół jelita drażliwego (ZJD) jest przewlekłą chorobą jelit, charakteryzującą się bólem lub dyskomfortem w jamie brzusznej oraz zaburzeniami rytmu wypróżnień w postaci zaparcia albo biegunki. Ze względu na niejasną patofizjologię możliwości skutecznego leczenia tej choroby są ograniczone i skupiają się głównie na postępowaniu objawowym.


Pytanie kliniczne

Czy u chorych z ZJD stosowanie środków zwiększających objętość stolca, leków rozkurczających mięśnie gładkie i leków przeciwdepresyjnych, w porównaniu z placebo, zmniejsza ból brzucha i nasilenie objawów związanych z ZJD oraz poprawia ogólne samopoczucie?

Metodyka

przegląd systematyczny z metaanalizą RCT

Dobór badań

Przeszukano bazy danych: MEDLINE, EMBASE, CINAHL, Cochrane Library, PsychInfo za okres od 1966 r. do marca 2009 r. Analizą objęto RCT przeprowadzone w układzie równoległym i w układzie naprzemiennym, jeśli dane z pierwszej fazy tych badań podano osobno.

Interwencja

Chorzy otrzymywali losowo p.o.:
- środki zwiększające objętość stolca, leki rozkurczające mięśnie gładkie lub leki przeciwdepresyjne
- placebo.
W grupie eksperymentalnej stosowano: środki zwiększające objętość stolca (12 badań) - błonnik rozpuszczalny (6), błonnik nierozpuszczalny (6); leki rozkurczające mięśnie gładkie (29 badań) - alwerynę (1), cimetropium/dicyklominę (4), mebewerynę (2), oktylonium (6), olejek z mięty pieprzowej (5), pinawerynę (6), pirenzepinę (1), propinoks (1), pochodne skopolaminy (4), trimebutynę (3); leki przeciwdepresyjne (15 badań) - SSRI (fluoksetyna, paroksetyna, citalopram; 6), TLPD (imipramina, amitryptylina, trimipramina, doksepina, desimipramina; 10)

Punkty końcowe lub oceniane zmienne

1) natężenie bólu brzucha, 2) ogólna poprawa samopoczucia w ocenie chorego, 3) zmniejszenie nasilenia objawów ZJD

Wyniki

Analizą objęto 56 badań, opublikowanych w latach 1976-2009, w których udział wzięło łącznie 3725 chorych. Średni wiek badanych w poszczególnych badaniach wynosił 15-61 lat, kobiety stanowiły 13-100%. Okres leczenia wynosił od tygodnia do 6 miesięcy.

Środki zwiększające objętość stolca vs placebo (tab.):
- nie stwierdzono statystycznie istotnych różnic pod względem natężenia bólu brzucha, ogólnej poprawy w ocenie chorego i nasilenia objawów ZJD, niezależnie od tego czy stosowano błonnik rozpuszczalny czy nierozpuszczalny

Tabela. Środki zwiększające objętość stolca, leki rozkurczające mięśnie gładkie i leki przeciwdepresyjne, w porównaniu z placebo, w leczeniu ZJD w okresie od 1 tygodnia do 6 miesięcy

Interwencja Liczba badań/
liczba chorych
dla RR i NNT Placebo (%)/
interwencja (%) RR (95% CI) NNT (95% CI) Liczba badań/
liczba chorych dla SMD SMD (95% CI)
zmniejszenie bólu brzucha
środki zwiększające objętość stolca 1/80 57%/52% 0,91 (0,61-1,36) - 4/186 0,03 (od -0,34 do 0,4)
leki rozkurczające mięśnie gładkie 13/1392 46%/58% 1,32 (1,12-1,55) 7 (4-18)a 8/455 1,14 (0,47-1,81)
leki przeciwdepresyjne 8/517 37%/54% 1,49 (1,05-2,12) 5 (2-54)a 3/124 1,8 (od -0,57 do 4,16)
ogólna poprawa samopoczucia w ocenie chorego
środki zwiększające objętość stolca 11/565 49%/57% 1,1 (0,91-1,33) - 1/56 -0,22 (od -0,74 do 0,31)
leki rozkurczające mięśnie gładkie 22/1983 39%/57% 1,49 (1,25-1,77) 5 (3-10)a 2/331 brak danych
leki przeciwdepresyjne 12/750 35%/58% 1,57 (1,23-2,0) 4 (3-12)a 1/22 3,32 (1,95-4,68)
zmniejszenie nasilenia objawów ZJD
środki zwiększające objętość stolca - - - - 3/126 0 (od -0,43 do 0,43)
leki rozkurczające mięśnie gładkie 4/586 30%/61% 1,86 (1,26-2,76) 3 (2-13)a 4/243 2,39 (0,5-4,29)
leki przeciwdepresyjne 3/159 26%/53% 1,99 (1,32-2,99) 4 (2-12)a 2/122 0,38 (od -0,3 do 1,06)
a obliczone przez autorów opracowania na podstawie danych zawartych w artykule
SMD - standaryzowana różnica średnich


Leki rozkurczające mięśnie gładkie vs placebo (tab.):
- zmniejszenie bólu brzucha i więcej chorych, u których ból brzucha się zmniejszył; w analizie poszczególnych leków stwierdzono znamienny efekt dla cimetropium/dicyklominy, olejku z mięty pieprzowej, pinaweryny i trimebutyny
- więcej chorych, u których uzyskano ogólną poprawę samopoczucia; w analizie poszczególnych leków stwierdzono znamienny efekt dla cimetropium/dicyklominy, oktylonium, olejku z mięty pieprzowej i pinaweryny
- zmniejszenie nasilenia objawów ZJD i więcej chorych, u których objawy ZJD się zmniejszyły; w analizie poszczególnych leków stwierdzono znamienny efekt dla oktylonium, olejku z mięty pieprzowej i pinaweryny.

Leki przeciwdepresyjne vs placebo (tab.):
- więcej chorych, u których ból brzucha się zmniejszył; w analizie poszczególnych grup leków stwierdzono znamienny efekt dla TLPD, ale nie dla SSRI
- podobne zmniejszenie bólu brzucha; w analizie poszczególnych grup leków stwierdzono znamienny efekt dla SSRI, ale nie dla TLPD
- więcej chorych, u których ogólne samopoczucie się poprawiło; w analizie poszczególnych grup leków stwierdzono znamienny efekt zarówno dla SSRI, jak i dla TLPD
- poprawę ogólnego samopoczucia u chorych przyjmujących SSRI (w badaniach z TLPD nie oceniano tego punktu końcowego)
- więcej chorych, u których objawy ZJD się zmniejszyły; w analizie poszczególnych grup leków stwierdzono znamienny efekt dla TLPD, ale nie dla SSRI
- podobne zmiany nasilenia objawów ZJD; w analizie poszczególnych grup leków stwierdzono znamienny efekt dla TLPD, ale nie dla SSRI.

Wnioski

U chorych z ZJD stosowanie leków rozkurczających mięśnie gładkie i leków przeciwdepresyjnych, w porównaniu z placebo, wiąże się ze zmniejszeniem bólu brzucha, poprawą ogólnego samopoczucia oraz zmniejszeniem nasilenia objawów związanych z ZJD. Nie wykazano znamiennych efektów środków zwiększających objętość stolca.

Podsumowanie badania

W tym przeglądzie systematycznym 56 RCT autorzy zadali pytanie, czy u chorych z ZJD stosowanie środków zwiększających objętość stolca, leków rozkurczających mięśnie gładkie i leków przeciwdepresyjnych, w porównaniu z placebo, zmniejsza ból brzucha i nasilenie objawów związanych z ZJD oraz poprawia ogólne samopoczucie. Analizą objęto 3725 chorych. W grupie przyjmującej środki zwiększające objętość stolca, w porównaniu z grupą placebo, nie stwierdzono statystycznie istotnych różnic pod względem wszystkich ocenianych punktów końcowych. W grupie przyjmującej leki rozkurczające mięśnie gładkie, w porównaniu z placebo, stwierdzono zmniejszenie bólu brzucha i więcej chorych, u których ból brzucha się zmniejszył (RR 1,32; NNT 7), więcej chorych, u których uzyskano ogólną poprawę samopoczucia (RR 1,49; NNT 5), zmniejszenie nasilenia objawów ZJD i więcej chorych, u których objawy ZJD się zmniejszyły (RR 1,86; NNT 3). W grupie przyjmującej leki przeciwdepresyjne, w porównaniu z grupą placebo, stwierdzono: więcej chorych, u których ból brzucha się zmniejszył (RR 1,49; NNT 5), więcej chorych, u których wystąpiła ogólna poprawa samopoczucia (RR 1,57; NNT 4), poprawę ogólnego samopoczucia u chorych przyjmujących SSRI (w badaniach TL PD nie oceniano tego punktu końcowego) i więcej chorych, u których objawy ZJD się zmniejszyły (RR 1,99; NNT 4).
Komentarz
prof. dr hab. med. Witold Bartnik
Klinika Gastroenterologii i Hepatologii Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego w Warszawie

Zespół jelita drażliwego (ZJD) jest przewlekłą i trudną do leczenia chorobą, na którą cierpi około 10% ogólnej populacji. W ostatnich latach oceniano wiele sposobów leczenia tego zespołu, ale tylko nieliczne z nich zyskały pozytywną opinię badaczy.1 Badanie przedstawione powyżej neguje znaczenie błonnika w leczeniu ZJD oraz dowodzi korzyści ze stosowania niektórych leków rozkurczających mięśnie gładkie i leków przeciwdepresyjnych. Głównym objawem ZJD łagodzonym przez te leki jest ból brzucha. O wątpliwym znaczeniu manipulacji dietetycznych u chorych na ZJD donoszono już wcześniej. Otręby, zalecane dawniej przede wszystkim w zaparciowej postaci zespołu, mogą nasilać ból i wzdęcie brzucha. Wprawdzie badanie z randomizacją i z grupą kontrolną, opublikowane w 2009 roku, wskazywało na skuteczność rozpuszczalnych włókien zawartych w nasionach babki płesznika (Psyllium; p. Med. Prakt. 3/2010, s. 102), ale obecna metaanaliza nie potwierdza tego, niezależnie od stopnia rozpuszczalności błonnika.2

O korzystnym działaniu leków rozkurczających mięśnie gładkie donosili w 2008 roku Ford i wsp.3 Jako skuteczne leki z tej grupy wymieniali wówczas otylonium (lek niedostępny w Polsce) i hioscynę. Komentowane badanie potwierdziło lecznicze działanie otylonium, a także dicyklominy, pinaweryny oraz trimebutyny. Zarówno wcześniejsza, jak i obecna metaanaliza wykazały skuteczność olejku miętowego w zmniejszaniu bólu brzucha u chorych na ZJD.3 W związku z tym celowe byłoby wprowadzenie tego preparatu do lecznictwa w Polsce. Lekami dostępnymi w naszym kraju o udowodnionym wpływie przeciwbólowym i poprawiającym samopoczucie chorych są leki przeciwdepresyjne z grupy leków trójpierścieniowych (amitryptylina, doksepina) i wybiórczych inhibitorów zwrotnego wychwytu serotoniny (paroksetyna, citalopram). Nie licząc depresji towarzyszącej ZJD, głównym wskazaniem do stosowania tych leków jest ból brzucha nieustępujący pod wpływem innych metod leczenia.

Podsumowując: badanie Ruepert i wsp. dostarcza dowodów na skuteczność niektórych leków rozkurczających mięśnie gładkie, olejku miętowego i leków przeciwdepresyjnych w objawowym leczeniu ZJD. Włókna pokarmowe, rozpuszczalne i nierozpuszczalne, nie mają znaczenia leczniczego. Ustalenia te oznaczają postęp i będą stanowiły podstawę do racjonalnego leczenia chorych z trudnymi do opanowania objawami ZJD.
ODPOWIEDZ
  • Podobne tematy
    Odpowiedzi
    Odsłony
    Ostatni post