Markery serologiczne celiakii

Choroby układu pokarmowego; przełyku, żołądka, jelit, wątroby, trzustka, dróg żółciowych, odbytu)
admin. med.

Markery serologiczne celiakii

Post autor: admin. med. »

Artykuł przekazuje podstawowe informacje o tzw. markerach serologicznych celiakii, to jest przeciwciałach stwierdzanych we krwi chorego z celiakią. Ich wykrycie ułatwia i przyspiesza postawienie rozpoznania celiakii. Testy serologiczne są podstawowym narzędziem w badaniach przesiewowych wykrywających celiakię skąpoobjawową i utajoną.

Kiedy w 1969 roku ustalono po raz pierwszy kryteria rozpoznania choroby trzewnej (celiakii), oparte na 3 biopsjach, nikt nie przypuszczał, że przyjdzie poczekać aż 20 lat, aby uległy one zmianie. Ta zmiana polegała na złagodzeniu i skróceniu pierwszych tzw. „klasycznych” kryteriów poprzez ograniczenie do jednej biopsji i oznaczenie serologicznych markerów celiakii. Dzięki ich odkryciu proces diagnostyczny „zmniejszył się o dwie biopsje i skrócił do roku, a nawet bardziej.

Pierwszymi markerami serologicznymi celiakii były przeciwciała przeciwgliadynowe (AGA), wykryte w roku 1958 przez Bergera. Są one najmniej specyficzne, występują bowiem także w wielu innych chorobach: po biegunce wirusowej lub bakteryjnej, która spowodowała uszkodzenie śluzówki jelita, w mukowiscydozie oraz np. w atopowym zapaleniu skóry. Według aktualnego stanu wiedzy nie powinny one być już stosowane w badaniach przesiewowych w kierunku celiakii

Lata 70-te i 80-te zaowocowały odkryciami następnych, bardziej specyficznych dla celiakii przeciwciał. Były to kolejno: w 1970 roku ARA (przeciwciała przeciwretikulinowe), w 1983 EMA (przeciwciała przeciw endomysium mięśni gładkich), a w roku 1997 tTG (przeciwciała przeciwko tkankowej transglutaminazie).

Spośród tych trzech przeciwciał najmniej czułe i swoiste wydają się być ARA. Najczęściej stosowane są wysoce czułe i swoiste przeciwciała EMA, oznaczane w dwu klasach immunoglobulin: A i G. Odkrywcą tych przeciwciał był polski uczony Prof. Tadeusz Chorzelski. Pomimo wysokiej czułości i specyficzności oznaczania EMA, zdarzają się zarówno wyniki fałszywie ujemne jak i fałszywie dodatnie. Z tego powodu w każdym przypadku podejrzenia celiakii powinna być wykonana biopsja jelitowa, która rozstrzyga o rozpoznaniu.

Przeciwciała tTG są modyfikacją EMA, wykrywają bowiem antygen z którym reagują także przeciwciała EMA. Zaletą oznaczenia tTG jest prostsza metodyka laboratoryjna. Wynik tTG uzyskuje się w sposób zautomatyzowany, a oznaczenie tych przeciwciał jest możliwe w każdym laboratorium posiadającym odpowiedni analizator biochemiczny i zestaw do badania. Oznaczenie EMA wymaga natomiast pracochłonnej metodyki nazywanej immunofluorescencją pośrednią, polegającej na oglądaniu pod mikroskopem skrawków tkankowych mieszanych z surowicą chorego podawaną w różnych rozcieńczeniach. Badanie EMA może służyć do weryfikacji wyników tTG lub rozstrzygania wątpliwości klinicznych. Pacjenci z niedoborem IgA wymagają oznaczenia EMA w dwu klasach (A i G).

Kiedy należy wykonać oznaczenie przeciwciał?
· Przed włączeniem diety bezglutenowej. Nie wolno stosować diety „na próbę” przed oznaczeniem markerów serologicznych. Wydłuża to czas rozpoznania choroby i naraża chorego na konieczność stosowania prowokacji.
· Po zastosowaniu diety. Po 6-12 miesiącach oznaczenie przeciwciał stanowi kontrolę przestrzegania diety (czy przeciwciała są ujemne?)
· Jako okresową kontrolę przestrzegania diety u pacjentów z potwierdzoną celiakią.
· Jako badanie przesiewowe.

Od 1989 roku kryteria „ budapeszteńskie”(„nowoczesne” lub „nowe”) kryteria rozpoznania celiakii, poza tzw. „pierwszą” biopsją jelita cienkiego opierają się na stwierdzeniu dwu rodzajów przeciwciał w ostrym aktywnym okresie choroby i ich nieobecności (braku) po zastosowaniu diety i ustąpieniu objawów choroby. „Markery serologiczne” znalazły zastosowanie nie tylko w procesie rozpoznania choroby trzewnej (celiakii). Mogą służyć także do kontroli przestrzegania diety. Ich obecność w surowicy chorego świadczy o świadomym lub nieświadomym spożywaniu glutenu.

Innym zastosowaniem dla „serologicznych markerów celiakii” jest przeprowadzanie tzw. „testów przesiewowych”. Z obserwacji ostatnich dekad wynika, że celiakia coraz rzadziej ujawnia się klasycznym zespołem objawów w wieku późnoniemowlęcym i poniemowlęcym. Częściej ujawnia się później- skąpymi, nietypowymi objawami. W tych przypadkach zanim wykonamy biopsję jelita oznaczamy markery serologiczne i dopiero, gdy one są dodatnie wykonujemy biopsję.

W jakiej sytuacji należy wykonać badanie przesiewowe?

Do grup zwiększonego ryzyka występowania celiakii, u których zaleca się przesiewowe badania serologiczne należą:
· Niedobory wysokości i/lub masy ciała
· Cukrzyca typu I
· Kobiety po porodzie z utratą masy ciała i depresją
· Kobiety po niepowodzeniach ciążowych
· Bliscy krewni osób chorych na celiakię
· Depresja
· Niedobór IgA
· Osteoporoza
· Anemia oporna na leczenie
· Nawrotowe afty jamy ustnej i niedorozwój szkliwa zębowego
· Choroby autoimmunologiczne stawów, wątroby lub tarczycy
· Zespół Downa lub Turnera
· Chłoniak nieziarniczy
· Idiopatyczna móżdżkowa ataksja

Dodatni wynik przesiewowego badania serologicznego wymaga wykonania biopsji jelitowej. Wynik ujemny z dużym prawdopodobieństwem wyklucza celiakię, ale nie jest to stuprocentowo pewne. Przy wątpliwościach klinicznych należy powtarzać w przyszłości oznaczanie przeciwciał, lub od razu wykonać biopsję jelitową.
źródło: forumpediatryczne.pl
ODPOWIEDZ
  • Podobne tematy
    Odpowiedzi
    Odsłony
    Ostatni post