Oksymetria - ABC badań laboratoryjnych

Rozpoznawanie, profilaktyka i leczenie chorób wewnętrznych, choroby wieku starszego, choroby zakaźne, układu oddechowego, diabetologia, alergie.
Asystentka

Oksymetria - ABC badań laboratoryjnych

Post autor: Asystentka »

mgr Barbara K. Kościelniak, dr hab. n. med. Przemysław J. Tomasik
Zakład Biochemii Klinicznej Instytutu Pediatrii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie

Skróty: COHb – karboksyhemoglobina, ctO2 – całkowita zawartość tlenu, HbO2 – utlenowana hemoglobina (oksyhemoglobina), HHb – deoksyhemoglobina, MetHb – methemoglobina, PaO2 – ciśnienie parcjalne tlenu we krwi tętniczej, SaO2 – wysycenie tlenem hemoglobiny krwi tętniczej, SpO2 – wysycenie tlenem hemoglobiny krwi tętniczej w ocenie pulsoksymetrycznej, SvO2 – wysycenie tlenem mieszanej krwi żylnej, tHb – całkowite stężenie hemoglobiny we krwi
Wprowadzenie

Oznaczenia oksymetryczne są powszechnie wykonywane na pediatrycznych oddziałach ratunkowych, intensywnej terapii oraz opieki okołooperacyjnej w celu monitorowania wydolności układu oddechowego oraz zaburzeń hemodynamicznych. Jedną z najczęstszych metod oceny utlenowania organizmu jest szacowanie wysycenia tlenem hemoglobiny krwi tętniczej z użyciem przezskórnego pulsoksymetru (SpO2). Bazuje on na różnicy widm absorpcyjnych oksyhemoglobiny (O2Hb – oxyHb) i deoksyhemoglobiny (HHb – deoxyHb). Poziom utlenowania hemoglobiny zawartej w krwinkach czerwonych układu tętniczego, określany jako wysycenie tlenem hemoglobiny krwi tętniczej (SaO2), jest wyznaczany jako stosunek stężenia utlenowanej hemoglobiny (O2Hb) oraz całkowitego stężenia hemoglobiny we krwi (tHb będącego sumą oksy- i deoksyhemoglobiny). Wprowadzenie pulsoksymetrii do praktyki klinicznej doprowadziło do rewolucyjnego postępu w ocenie i monitorowaniu pacjentów, dlatego stosuje się je rutynowo. Jednak nie można zapominać, że pomiary pulsoksymetrem są obarczone wieloma ograniczeniami. Jedną z najczęstszych przyczyn błędnych pomiarów jest poruszanie się pacjenta w trakcie oznaczenia. Błąd odczytu związany jest też ze zmianami przepływu krwi w tętnicach i niewłaściwego wyliczenia stosunku transmisji światła do ciśnienia w łożysku naczyniowym. Przyczyną interferencji są także różne warianty hemoglobiny. Karboksyhemoglobina (COHb), jak również methemoglobina (MetHb) powodują zawyżenie wyników. Jest to spowodowane zbliżoną do O2Hb absorbancją, przez co pulsoksymetr rejestruje te składowe panelu hemoglobin łącznie. Wśród innych ograniczeń można wyliczyć m.in. ciemną pigmentację skóry pacjenta, choroby związane z zaburzoną perfuzją, zaburzenia rytmu serca, niedokrwistość, wpływ pola elektromagnetycznego generowanego przez urządzenia na sali chorych, silne naświetlenie naturalne i sztuczne, światło fluorescencyjne, światło podczerwone, jak również podanie pacjentowi błękitu metylenowego lub zieleni indocyjaninowej. Ze względu na powyższe czynniki zakłócające zaleca się monitorowanie utlenowania krwi za pomocą oznaczeń wykonywanych z użyciem gazometrów laboratoryjnych lub przyłóżkowych.
Pobranie krwi na badanie gazometryczne w celu oceny utlenowania organizmu

Do oznaczeń gazometrycznych zaleca się pobranie krwi tętniczej lub włośniczkowej arterializowanej. Najczęściej krew pobierana jest z tętnicy promieniowej, udowej, ramiennej lub z tzw. linii tętniczej (kaniuli założonej do tętnicy) u pacjentów hospitalizowanych na oddziałach intensywnej terapii. Miejsce pobrania nie ma znaczenia, ponieważ SaO2 jest takie samo w całym układzie tętniczym przy założeniu, że tlen jest pobierany z krwi tylko w naczyniach włosowatych. U dzieci do oznaczeń gazometrii przede wszystkim korzysta się z krwi włośniczkowej arterializowanej. Krew pobiera się z palca (serdecznego, środkowego, rzadziej wskazującego), płatka ucha, palucha stopy lub pięty (u noworodków). Zaleca się pobranie krwi w celu oceny parametrów wentylacji w ciągu 30 minut od zdarzenia oddziałującego na SaO2. Zgodnie z wynikami niektórych badań, dopuszcza się skrócenie tego czasu do 5–10 minut, gdyż zaobserwowano, że zmiana w wentylacji płucnej w około 90% powoduje zmianę ciśnienia parcjalnego tlenu we krwi tętniczej (PaO2) już w ciągu 5 minut.
Z pobraniem krwi w celu oznaczenia gazometrii związane są liczne błędy przedanalityczne. Niewłaściwe pobranie, w sposób nieanaerobowy, na przykład z pęcherzykami powietrza w próbce, może prowadzić do otrzymania fałszywie zawyżonych wyników oznaczenia PaO2 (dyfuzja O2 z powietrza do próbki zgodnie z gradientem ciśnień). Przyczyną błędu może również być omyłkowe nakłucie żyły zamiast tętnicy lub brak arterializacji (czyli zwiększenia ukrwienia miejsca pobrania poprzez rozcieranie lub rozgrzanie w ciepłej wodzie) przy pobieraniu krwi włośniczkowej. W tym ostatnim przypadku domieszka krwi żylnej powoduje obniżenie PaO2 w badanej próbce. Pobranie zbyt małej objętości materiału może natomiast być przyczyną zaburzonego stosunku antykoagulant–krew, w wyniku czego zwiększa się wartość PaO2 (błąd wynikający z rozcieńczenia próbki). Błędny wynik oznaczenia poziomu tlenu w próbce zależy także od zbyt długiego transportu i przechowywania próbki przed pomiarem, co może spowodować obniżenie PaO2. Jest to związane z metabolizmem tlenowym komórek obecnych we krwi pełnej, przede wszystkim leukocytów. Przestrzeganie zasad dotyczących czasu transportu próbek ma szczególne znaczenie u pacjentów onkohematologicznych i septycznych, u których liczba białych krwinek wynosi >40 000/mm3. W takich próbkach małe zmierzone wartości PaO2 mogą być efektem bardzo szybkiego zużycia tlenu przez dużą liczbę białych krwinek nawet w przypadku wykonania oznaczenia z niewielkim opóźnieniem.
Analizatory gazometryczne – podstawowe parametry w ocenie utlenowania

Gazometry wykorzystywane rutynowo w laboratoriach zawierają elektrodę do oceny PaO2. Jest to elektroda Clarka (polarograficzna), na której zachodzi reakcja utleniania–redukcji, generując impuls elektryczny proporcjonalny do wartości mierzonego parametru.
W warunkach fizjologicznych PaO2 u dorosłych wynosi 80–100 mm Hg, co odpowiada SaO2 96–98%. Należy wspomnieć, że PaO2 odnosi się do tlenu rozpuszczonego w osoczu, dlatego jego wartość może się kilkakrotnie zwiększyć proporcjonalnie do zawartości tlenu w mieszaninie oddechowej (FiO2, równa 21% przy oddychaniu powietrzem atmosferycznym). Obniżenie PaO2 do 70 mm Hg w warunkach prawidłowych spowoduje jedynie zmniejszenie SaO2 do 92%. Wartość PaO2 <80 mm Hg sugeruje hipoksemię, natomiast wartości PaO2 <60 mm Hg jest wskazaniem do tlenoterapii. W warunkach fizjologicznych zmierzone PaO2 powinno odpowiadać wartości 4–5 × FiO2. Wartość PaO2 mniejsza niż 4–5 × FiO2 sugeruje zaburzenie wentylacji. Poziom wysycenia hemoglobiny tlenem we krwi żylnej wynosi 70–80%, co odpowiada ciśnieniu parcjalnemu O2 w zakresie 40–50 mm Hg. Wartości prawidłowe PaO2 zmieniają się wraz z wiekiem i położeniem nad poziomem morza. Mniejsze wartości PaO2 obserwuje się u wcześniaków, noworodków ze względu na proporcjonalnie większą przestrzeń martwą w płucach oraz u osób przebywających na dużych wysokościach (niższe ciśnienie parcjalne tlenu atmosferycznego).
Lekarze mogą także uzyskać informację dotyczącą utlenowania krwi, oceniając wysycenie hemoglobiny tlenem z użyciem poniższych parametrów:

szacowane wysycenie tlenem hemoglobiny (O2SAT)
wysycenie hemoglobiny (funkcjonalnej) tlenem (SO2)
udział procentowy frakcji oksyhemoglobiny (FO2Hb).

Powszechnie O2SAT i SO2 nazywane są saturacją, jednak sposób pomiaru i/lub wyliczenia tych parametrów jest różny, co wpływa na ich dokładność i użyteczność kliniczną. Parametry te są przede wszystkim monitorowane na oddziałach intensywnej terapii oraz oddziałach kardiochirurgicznych. Są one przydatne do dokładnej oceny ilości tlenu dostępnego dla tkanek. Dodatkowo wartość wysycenia tlenem może być przydatna w ocenie skuteczności tlenoterapii.
Szacowane wysycenie hemoglobiny tlenem

Wysycenie hemoglobiny tlenem (O2SAT) oblicza się na podstawie oznaczeń pH, PaO2 i autorytarnie przyjętego stężenia hemoglobiny.
O2SAT zwiększa się wraz ze wzrostem PaO2 na wykresie krzywej dysocjacji (S-kształtnej), zależnej od temperatury krwi, pH krwi, ciśnienia CO2 oraz stężenia 2,3-bisfosfoglicerynianu (2,3-DPG) powstającego w erytrocytach podczas niedoboru tlenu (ryc.). Można zatem stwierdzić, iż PaO2 pośrednio informuje, ile tlenu jest związanego z hemoglobiną we krwi tętniczej.
ODPOWIEDZ
  • Podobne tematy
    Odpowiedzi
    Odsłony
    Ostatni post