Nadwrażliwość zębów

Choroby, leczenie zębów, przyzębia, języka, błony śluzowej, tkanek jamy ustnej, stawu skroniowo-żuchwowego.
admin. med.

Nadwrażliwość zębów

Post autor: admin. med. »

dr n. med. Iwona M. Tomaszewska
Zakład Dydaktyki Medycznej - Wydział Lekarski, Kraków
Nadwrażliwość zębów

Co to jest i jakie są przyczyny?

Nadwrażliwość zębów jest to nadmierna reakcja zęba na zimno, ciepło i inne czynniki. Najczęściej objawia się jako krótki i ostry ból spowodowany reakcją odsłoniętej zębiny (więcej na ten temat w artykule pt. Budowa zębów i przyzębia) na bodźce termiczne (zimne i ciepłe picie i jedzenie), dotykowe (dotknięcie zęba narzędziem, szczoteczką lub pokarmem), chemiczne (słodkie lub kwaśne napoje i pokarmy) i osmotyczne. Ból może być też wywołany przez niektóre procedury stomatologiczne, np. opracowywanie zęba pod koronę, wybielanie lub leczenie periodontologiczne. Nie jest natomiast związany z żadną wadą ani chorobą zęba.

Zębina jest pokryta szkliwem w części koronowej i cementem w części korzeniowej. Dopiero utrata tych tkanek może prowadzić do jej odsłonięcia i powodować nadwrażliwość. Odsłonięcie zębiny może nastąpić w wyniku odsunięcia (czyli recesji) dziąsła lub utraty szkliwa. Według ekspertów pierwszy mechanizm w większym stopniu odpowiada za powstawanie nadwrażliwości. Niemniej jednak po odsunięciu dziąsła kluczowym czynnikiem jest utrata szkliwa wywołana erozją – czyli jego utrata związana z działaniem czynników chemicznych.

Bardzo ważnym czynnikiem wpływającym na erozję jest obecność w jamie ustnej kwasów pochodzenia wewnętrznego i zewnętrznego.

A skąd się biorą kwasy pochodzenia zewnętrznego? Między innymi z soków owocowych lub owoców cytrusowych czy jabłek, napojów gazowanych, wina i cydru. A co z kwasami pochodzenia wewnętrznego? Pojawiają się, gdy pacjent ma refluks żołądkowo-przełykowy lub zaburzenia odżywiania, takie jak bulimia.

Dodatkowym czynnikiem odpowiedzialnym za „zmiękczanie” szkliwa i jego ścieranie jest obecność płytki nazębnej. Płytka zawiera w swym składzie bakterie i kwasy przez nie produkowane, które bardzo silnie oddziałują na powierzchnię szkliwa i przez to powodują jej utratę. Utrata szkliwa powoduje pojawienie się nadwrażliwości, a to z kolei powoduje unikanie przez pacjentów szczotkowania wrażliwych miejsc co w konsekwencji powoduje odkładanie się płytki nazębnej i rozwój zapalenia przyzębia. Niestety prowadzi to do powstania błędnego koła.

Dodatkowym problemem może być nieprawidłowa technika szczotkowania zębów lub stosowanie zbyt dużej siły jak również zbyt twardej szczoteczki. Powyższe czynniki mogą powodować uraz, niszczenie i utratę tkanki dziąsła na drodze urazu mechanicznego, który w konsekwencji prowadzi do obnażenia cementu i w konsekwencji odsłonięcia zębiny. Najlepiej używać manualnej („zwykłej”), szczoteczki o średniej twardości. Prawidłową technikę szczotkowania zębów przedstawiono w kolejnym artykule Higiena jamy ustnej.

U niektórych pacjentów występują dodatkowe czynniki predysponujące do urazu mechanicznego, takie jak wydatne kły lub zęby przedtrzonowe lub cienkie dziąsło.

Istnieje też drugi mechanizm utraty szkliwa, a mianowicie abfrakcja, czyli utratą szkliwa związaną z nieprawidłowymi kontaktami zębów łuków przeciwstawnych (szczęki i żuchwy). Oba rodzaje utraty szkliwa (czyli erozja i abfrakcja) powodują powstawanie ubytków niepróchnicowego pochodzenia i najczęściej umiejscowione są w okolicy szyjki zęba, tzn. zaraz nad dziąsłem.
Jak często występuje?

Nadwrażliwość występuje stosunkowo często, a różne źródła podają częstość jej występowania na poziomie do 57%. Najczęściej podaje się, że cierpi na nią około 10–20% osób. Takie różnice związane są najprawdopodobniej ze sposobem oceny występowania nadwrażliwości, jak również samymi pacjentami, którzy różnie ją odczuwają. Może występować w każdym wieku, ale szczyt zachorowań przypada na okres między 30. a 39. rokiem życia. Większość pacjentów nią dotkniętych jest w wieku pomiędzy 20. a 50. rokiem życia.

Najczęściej dotyczy kłów i pierwszych zębów przedtrzonowych, następnie siekaczy, drugich zębów przedtrzonowych i na końcu zębów trzonowych. Najczęściej obserwowanym miejscem występowania się okolica szyjki zęba (czyli okolica dziąsła) na stronie przedsionkowej.

Może być związana ze starciem zębów, które najczęściej jest bardziej nasilone u mężczyzn. Mogą ją również wywoływać niektóre procedury stomatologiczne, a szczególnie zabiegi periodontologiczne. Kilku stomatologów zauważyło, że dolegliwości są wtedy niewielkie lub umiarkowane i przemijają do 4 tygodni od zakończenia leczenia.
Jak się objawia?

Nadwrażliwość to ostry i najczęściej silny ból związany z piciem lub jedzeniem zimnych, a czasami ciepłych, kwaśnych lub słodkich napojów i pokarmów. Może być wyzwalany przez dotyk – szczotkowanie, jedzenie lub zabieg stomatologiczny. Czasami, w skrajnych wypadkach, może ją wywołać oddychanie na zimnym powietrzu. W związku z powtarzającymi się epizodami bólu wielu pacjentów zaczyna unikać np. zimnych napojów i potraw, szczotkowania zębów lub w inny sposób chronić ząb przed bodźcem, na przykład zasłaniając go językiem. W wielu przypadkach nadwrażliwość jest tak dużego stopnia, że powoduje obniżenie jakości życia pacjentów.
Co robić w razie wystąpienia objawów?

Pierwszym sposobem zmniejszania nadwrażliwości, który na pewno zostanie zalecony przez stomatologa, jest stosowanie pasty zmniejszającej nadwrażliwość. Mogą to być preparaty „zamykające” kanaliki zębinowe, jak również preparaty zmniejszające wrażliwość nerwów. Wyróżniamy preparaty z dużą ilością fluoru, wapnia, na bazie kazeiny mleka (CPP-ACPF), jak również zawierające sole żelaza, glinu, cynku, strontu i potasu, aldehyd glutarowy oraz preparaty złożone. Kolejną rzeczą będzie stosowanie płukanki znoszącej nadwrażliwość, szczególnie u pacjentów, którzy zbyt często szczotkują zęby (płukanie zamiast szczotkowania). Dodatkowo zalecana jest zmiana diety związana z wyeliminowaniem kwaśnych potraw i napojów (np. napoje typu cola, soki owocowe). W przypadku stosowania takiego sposobu leczenia wystąpienia poprawy można się spodziewać niestety dopiero po miesiącu.

W przypadku, gdy „domowe” sposoby nie przyniosą poprawy, konieczne będzie zgłoszenie się do lekarza dentysty.
Jak lekarz stawia diagnozę?

WAŻNE!
Rozpoznanie nadwrażliwości zębów można postawić dopiero po wyeliminowaniu wszystkich innych chorób zębów mogących wywoływać podobne objawy (np. próchnica, zapalenie miazgi, brak szczelności wypełnienia lub uzupełnienia protetycznego, pęknięcie zęba lub wypełnienia, choroby stawu skroniowo-żuchwowego, zapalenie dziąseł, nadwrażliwość pozabiegowa).

W przypadku diagnozowania nadwrażliwości zębiny lekarz zawsze zaczyna od przeprowadzenia szczegółowego wywiadu lekarskiego. Najważniejsze w tym wypadku są subiektywne doznania pacjenta. Pierwsze pytanie powinno dotyczyć samego występowania wrażliwości zębów czy odczuwanego przez pacjenta dyskomfortu oraz opisania ich własnymi słowami. Lekarz zapyta również o to, jakie bodźce wywołują ból/dyskomfort, czy ból utrzymuje się np. podczas picia zimnych napojów oraz po zakończeniu picia. A jeśli się utrzymuje, to jak długo.

Do badania lekarz wykorzysta preparaty/narzędzia umożliwiające chwilowe obniżenie temperatury zęba (czyli na przykład „dmuchnie” na ząb dmuchawką lub dotknie go oziębioną specjalnym sprayem watką) i/lub mechaniczne (dotknie powierzchni zęba narzędziem stomatologicznym). W takim wypadku można spodziewać się ostrego bólu, który powinien relatywnie szybko minąć. Czasami tylko przez dłuższy czas może utrzymywać się pewien dyskomfort.

Jeśli ból nie minie lub pojawi się pulsowanie, ból budzący pacjenta w nocy lub niepozwalający zasnąć i niezmniejszający się po przyjęciu środków przeciwbólowych, jak również promieniujący (czyli taki, którego umiejscowienia nie da się dokładnie sprecyzować) lub pojawiający się tylko w przypadku nadgryzania na ząb, są to objawy świadczące o konieczności przeprowadzenia dalszej diagnostyki np. radiologicznej.
Jakie są sposoby leczenia?

Zawsze należy zacząć od nauczenia się prawidłowej techniki szczotkowania zębów.

Dodatkowo w przypadku występowania nadwrażliwości związanej ze szczotkowaniem z nadmierną gorliwością lub ze stosowaniem zbyt twardej szczoteczki i niechęcią do jej zmiany warto zamienić zbyt częste szczotkowanie na płukankę do jamy ustnej (2 x dziennie szczotkowanie, a poza tym płukanka znosząca nadwrażliwość). Dzięki temu po pierwsze zmniejszy się ryzyko pogarszania się nadwrażliwości i dodatkowo wyeliminuje z jamy ustnej bakterie mogące powodować zapalenie dziąseł, które jeszcze bardziej pogłębia chorobę.

Na wizycie lekarz zastosuje preparaty do profesjonalnego znoszenia nadwrażliwości, które mają na celu zmniejszenie reakcji nerwów i/lub zamknięcie otwartych kanalików zębinowych (Więcej na ten temat w artykule na temat budowy zębów).

Kolejnym sposobem leczenia jest wypełnienie ubytku szkliwa materiałem kompozytowym, a w najcięższych przypadkach dewitalizacja zęba (czyli jego uśmiercenie = leczenie kanałowe). Tę metodę stosuje się bardzo rzadko i tylko jeśli poziom bólu jest bardzo duży i żadne inne środki nie przynoszą poprawy.

W przypadku, gdy nadwrażliwość będzie wynikała z czynników ogólnoustrojowych lub będzie związana z czynnikami środowiskowymi, stomatolog skieruje pacjenta na badania do lekarza pierwszego kontaktu.
Czy możliwe jest całkowite wyleczenie?

Jak wspomniałam powyżej, w najtrudniejszych wypadkach można wykonać leczenie kanałowe zęba, czego na szczęście nigdy to tej pory nie musiałam robić. Według badań 96% nadwrażliwości udaje się opanować preparatami do stosowania w domu. W trudniejszych wypadkach odbudowuje się ubytek szkliwa światłoutwardzalnym materiałem kompozytowym co w 99,9% przypadków daje poprawę.
Co trzeba robić po zakończeniu leczenia?

Najważniejsze jest ścisłe postępowanie zgodnie z zaleceniami lekarza dentysty. Podstawowe jest utrzymywanie prawidłowej higieny jamy ustnej, stosowanie odpowiedniej techniki szczotkowania zębów, jak również unikanie kwaśnych napojów i potraw.

Jeśli leczenie polegało na stosowaniu preparatu znoszącego nadwrażliwość, to czasami konieczne jest powtórzenie tego leczenia. W przypadku wypełnienia ubytku najprawdopodobniej po pewnym czasie nastąpi konieczność wymiany wypełnienia na nowe ze względu na postępujący charakter choroby, jak również pojawienie się próchnicy wtórnej (czyli takiej wokół starego wypełnienia).

W przypadku leczenia nadwrażliwości zębów nie ma konieczności zgłaszania się na dodatkowe wizyty poza normalnymi wizytami co pół roku. Na każdej z takich wizyt należy poinformować lekarza, jak zachowują się zęby, które wcześniej były dotknięte nadwrażliwością, czy ból się nadal pojawia, czy może zupełnie ustąpił po leczeniu.

Konieczność wcześniejszej wizyty może wynikać tylko z pogorszenia się objawów. Wtedy lekarz może ponownie wykonać zabieg polegający na zastosowaniu preparatu zmniejszającego nadwrażliwość lub wymienić wypełnienie na nowe.
Co robić, aby uniknąć zachorowania?

Jak już wcześniej napisałam, stosowanie odpowiedniej higieny jamy ustnej to podstawa!
źródło:mp.pl
ODPOWIEDZ
  • Podobne tematy
    Odpowiedzi
    Odsłony
    Ostatni post